Op een mooie vrijdagochtend rijden we het terrein op. De poort opent en direct doemen de shelters al op. Ze staan stoer in het schrale graslandschap met hoge bomen op de achtergrond.

In één van de shelters, waar vroeger een F-15-straaljager van de Amerikaans Luchtmacht stond, houdt Utrechts Landschap kantoor. We drinken een bakkie en leggen uit wat we leuk zouden vinden om te zien. Maar bovenal zijn we onder de indruk van de verhalen van Martijn. Martijn is sinds 2005 actief in het gebied als beheerder en sinds kort is hij regiobeheerder. In die rol stuurt hij een team van 10 boswachters en 3 terreinmedewerkers aan.

Aha! Daarom mogen honden hier niet komen
Even voor uw informatie. Een boswachter beheert de natuur, signaleert waar werk nodig is, informeert mensen en bewaakt of bezoekers zich aan de regels van de Vliegbasis houden. Zo mogen honden hier bijvoorbeeld niet komen. Martijn licht toe: “Daar krijgen we echt zo veel vragen over. Ik snap dat, want waarom zou een hond hier niet welkom zijn? Ik leg het graag uit en zie dat er daardoor veel meer begrip is. Ook als een hond ogenschijnlijk niets doet richting andere dieren,  verstoort hij de natuur wel. Reeën en vossen schrikken van het onverwachte gedrag van honden en vogelnesten worden onbedoeld platgestampt. Als we straks de Vliegbasis opgaan, leg ik ook uit hoe de beschermde veldleeuwerik leeft en hoeveel invloed de komst van mens en huisdieren op dit terrein heeft op zijn voortplanting.”

deze woorden pakken we de fiets en beginnen we onze tocht door een gebied met 1000 verhalen over de natuur en de cultuurhistorie. De uitleg begint bij het slangenkruid dat we zien langs de wegen. “Deze bloemen zie je heel direct langs de weg en landingsbaan staan. Ze doen het heel goed op een kalkhoudende grond. Vanuit het beton sijpelt een minuscule hoeveelheid kalk de grond in.” Leuk weetje! Wist u trouwens dat het schrale grasland met 600 plantensoorten datgene is wat de Vliegbasis zo´n uniek natuurgebied maakt. Droge schraallanden zijn even prachtig als zeldzaam!

Waarom de veldleeuwerik mensen enger vindt dan vliegtuigen
Onder begeleiding van Martijn mogen we voor deze keer de landingsbaan op. Deze is 3,5 kilometer lang. Een deel van 2 kilometer is in de periode van 15 maart tot en met 15 augustus gesloten. Dit is gedaan, zodat de veldleeuwerik in alle rust kan broeden. Dat brengt Martijn bij het verhaal over dit bijzondere vogeltje dat een onophoudelijke zang laat horen terwijl hij zich omhoog helikoptert en in een rechte lijn naar beneden laat vallen tot enkele meters boven de grond. Heel grappig om te zien.

“De herkenbare vliegwijze maakt het voor onze vogelspotters heel makkelijk om de populatie te tellen. Je ziet precies waar er nesten zijn. Dat maakt ook dat we konden zien dat de aanleg van het fiets- en wandelpad over de Vliegbasis enorme invloed had op het leefgebied van de veldleeuwerik. Ze blijven er zo’n 100 à 150 meter vandaan. Dat lijkt onlogisch voor een vogel die direct naast de landingsbaan broedt waar vroeger F-15-straaljagers of grote vrachtvliegtuigen landden en nu zweefvliegers actief zijn. Het antwoord is simpel: de veldleeuwerik houdt niet van onverwachte bewegingen. Het gedrag van een vliegtuig – hoe lawaaierig ook – is heel voorspelbaar en dus acceptabel.”

Van de veldleeuwerik maakt Martijn een sprong naar de vleermuis en de zwaluw. “Die komt hier veel voor. En daarom hebben we hier een poel aangelegd. De mugjes die op het water afkomen, zijn een lekkernij voor de vleermuis en zwaluw. Het zijn kleine verbeteringen die we op het toch al prachtige terrein aanbrengen om de ecologie en biodiversiteit te vergroten. Zo kunnen wij nu maaien als de natuur erom vraagt. Dat was vroeger niet zo. De beheerder moest op commando maaien als het te grote gras een gevaar werd voor de landende F-15-straaljagers. Dat kwam de natuur niet altijd ten goede.”

We fietsen wat verder tot we bij een kruispunt staan. Hier legt Martijn uit hoe de Duitsers, die de vliegbasis ook een tijdje in bezit hadden, een Fliegerhorst hadden aangelegd. Een Fliegerhorst is een grote luchtmachtbasis met landingsbanen in de vorm van een driehoek. Zo kon met alle winden worden gestegen en geland. De enorme hoeveelheid beton is indrukwekkend.

Hier werden explosieven en munitie opgeslagen
Als we de vliegbasis weer af fietsen, passeren we het Nationaal Militair Museum en de Zweefvliegclub. Dan duiken we het bos in. Van open en weids verandert de sfeer naar beschut en besloten. Uit alles blijkt dat dit vroeger een wereld op zich was. Er werd gesport in de sportschool, geoefend met schieten en 17 shelters in allerlei vormen deden dienst als opslag voor munitie en explosieven. Het mag duidelijk zijn dat de plekken hermetisch zijn afgesloten. Martijn vertelt dat bijna alle shelters plofdaken hadden. Als er een explosie plaatsvond, schoot het dak eraf. Dat was veiliger voor de militairen.

Opvallend is trouwens het ontbreken van naaldbomen in dit deel van de Vliegbasis. “Ja die staan alleen rond de shelters die door de Amerikanen zijn gemaakt voor de F-15-straaljagers. Naaldhout is te brandgevaarlijk!’”

Vlak voor we weer terugkeren naar de ‘thuisbasis’ lopen we nog omhoog naar het hoogste punt van de Vliegbasis. Daar zijn we even stil. Het uitzicht vraagt daarom. We zien de zendmasten in Hilversum en de Dom, het naaldbomenbos waarin keurig geordend de shelters verscholen zijn. Wauw! Wat ontzettend mooi dat dit hermetisch gesloten gebied is opengesteld voor publiek. Martijn tot slot: “Ja, prachtig om dit te kunnen delen. En dat er nog hekken staan, is er puur voor om te zorgen dat de reeën en dassen niet de weg op gaan en voor dodelijke ongelukken zorgen. Ik zie het als onze taak om de  natuur in vrijheid te begeleiden, zodat mensen en dieren er veilig van kunnen genieten.”

Met deze woorden sluiten we af. We bedanken Martijn en gaan met een big smile en volop inspiratie terug naar kantoor. Dit moeten mensen zien, is onze mening. Gelukkig is daar alle gelegenheid voor: fietsend of wandelend. Op de site van Utrechts Landschap vindt u er alle informatie over.